Dordrecht is een echte monumentenstad. Eeuwenoude gebouwen bepalen het straatbeeld van de historische binnenstad, maar de functie verandert soms. Innovatie is nodig om cultureel erfgoed te behouden. In de afgelopen jaren worden heel wat monumenten in Dordrecht ‘herbestemd’. Deze gebouwen kunnen, doordat zij een nieuwe functie krijgen, worden behouden voor het straatbeeld in de stad.

De Kunstkerk: van gereformeerde gemeente naar cultuurtempel
Aan de Museumstraat wordt aan het einde van de negentiende eeuw een ingetogen protestantse zaalkerk gebouwd, die in de jaren daarna door verschillende kerkgenootschappen wordt gebruikt. Jarenlang doet de kerk dienst als gereformeerde gemeente. Vanaf 2008 begint het kerkgebouw aan een nieuw leven als Kunstkerk en worden er exposities, uitvoeringen en lezingen gehouden. Ondertussen verpaupert het kerkgebouw, binnen en buiten, in rap tempo. In 2016
gaat de Kunstkerk dicht. Afgelopen voorjaar was de heropening van de cultuurtempel. De achtergevel heeft een facelift gehad en het gebouw moet in het nieuw te vormen Hofkwartier een schakel vormen tussen de programmering van culturele instellingen in de binnenstad. Waar ooit orgelmuziek, kerkgezang en preken klonken, ontmoeten nu creatievelingen en innovators elkaar.

Het Magazijn: van meubelwinkel naar place to be
De Dordts-Italiaanse architect Carel Tenenti bouwt in 1902 een gloednieuwe winkel voor het meubelmagazijn Zwijsen en Co. Twee panden aan de Voorstraat worden in een ingrijpende renovatie samengevoegd tot één hypermoderne winkel. Het pand wordt gezien als het topstuk van art nouveau in Dordrecht. Later is er een winkel gevestigd in huishoudelijke artikelen, tot in de jaren negentig de kunstuitleen de deuren opent aan de Voorstraat. Sinds 2018 hebben creatieve Dordtse ondernemers de handen ineengeslagen voor een nieuwe invulling van de voormalige beddenwinkel. Met verschillende concept stores, een restaurant en een intieme stadstuin is Het Magazijn voor veel Dordtenaren niet meer weg te denken als the place to be.

Brugwachtershuisjes: van leegstand naar creatieve invulling
Brugwachtershuisjes zijn vaak gebouwd op strategische en beeldbepalende plekken in de stad. Door de automatisering verliezen steeds meer brugwachtershuisjes hun functie. Om iets aan die leegstand te doen is een stichting opgericht, die op zoek gaat naar een creatieve en maatschappelijke nieuwe invulling van de huisjes. Tussen 2017 en 2019 was er in het historische centrum een kunstroute (‘Overbruggen’), waarbij kunst van lokale kunstenaars in de brugwachtershuisjes te zien was. Bij de Prins Hendrikbrug maakt Brugwachter Teus, een project van kunstenaar Jan Stroeve, al enkele jaren veel avonturen mee, waarbij een hoop Dordtenaren via sociale media meeleven. Dit jaar worden drie brugwachtershuisjes in het historische centrum herbestemd. Bij de Draaiburg zoekt een maatschappelijk werkster naar verbinding, bij de Engelenburgerbrug komt een tiny office en bij de Riedijksbrug zal een grafisch vormgever haar werkplek krijgen. Het project is een mooi voorbeeld van hoe erfgoed, ondanks gestoei met de beperkte vierkante meters, met een nieuwe invulling behouden kan blijven voor Dordrecht.

Otto e Mezzo: van vishal naar terras in Italiaanse sferen
Heb je je ooit afgevraagd waarom Dordrecht een Visbrug (bij het standbeeld van de gebroeders De Witt) én een Vismarkt heeft? Dat heeft alles te maken met de rijke visgeschiedenis van onze stad! Door de grote overstroming van de Sint Elisabethsvloed in 1421 verandert de landbouwgrond rond Dordrecht in een grote visvijver. In de, nog schone, rivieren kan naar hartenlust worden gevist, onder meer op zalm. Tot 1867 was de zeevismarkt gevestigd op de Visbrug, dicht bij de Crimpert Salm waar het viskopersgilde zetelt. Daarna verhuist de vismarkt naar de Knolhaven, waar een gietijzeren overkapping wordt gebouwd. Deze overkapping dient als vishal en is aan de bovenkant versierd met beeltenissen van dolfijnen. Als de visafslag uit de Dordtse binnenstad verdwijnt, dreigt leegstand voor de overkapping en het naastgelegen pand. Sinds de komst van Otto e Mezzo is aan de Vismarkt een sfeervol terras in Italiaanse sferen gevestigd.

Villa Augustus: van watertoren naar hotel-restaurant
De watertoren van Villa Augustus is, met de kenmerkende kroontjes op het dak, een niet te missen blikvanger in de Dordtse skyline. De watertoren wordt in 1882 gebouwd en is de op één na oudste watertoren van Nederland. De toren is een onderdeel van de Dordtse drinkwatervoorziening, waarbij rivierwater gezuiverd werd. Al in 1965 verliest de watertoren zijn oorspronkelijke functie. Naast de watertoren staat het pompgebouw, gebouwd in de stijl van de nieuwe zakelijkheid, dat gebruikt wordt voor het oppompen en zuiveren van grondwater. In 2007 wordt het terrein, dat al lange tijd leegstaat, herbestemd als Villa Augustus. De voormalige waterbassins worden omgebouwd tot moestuin. Het verhaal gaat dat de nieuwe eigenaren eerst helemaal niet geïnteresseerd waren in het vervallen stuk grond, gelegen op een industrieterrein aan de rand van de stad. Een oude foto waarop de watertoren als trots architectonisch icoon straalde trok de horeca-ondernemers uiteindelijk over de streep.

Bronnen afbeeldingen:
Kunstkerk: Dudok Real Estate
Het Magazijn: Het Magazijn
Brugwachtershuisje: Beeldbank Regionaal Archief Drechtsteden
Otto e Mezzo: Dordt hartje stad
Villa Augustus: Villa Augustus